Veiligheidsoverzichten essentiële oliën & CO2 extracten
© Madeleine Kerkhof.
Bij Kicozo gaan we voor optimaal welzijn van patienten en veilige patientenzorg. Er wordt heel wat gezegd en geschreven over het gebruik van essentiële oliën (en als zodanig toepasbare CO2 extracten) waar onze nekharen van overeind gaan staan. Vandaar dat ik het nodig vond om in deze, en in de pagina over toediengswijzen, meer informatie te geven die je helpt om weloverwogen keuzes te maken.
Hieronder vind je een zo volledig mogelijk overzicht van de in ons taalgebied verkrijgbare of bekende essentiële oliën en of je deze wel of niet kunt inzetten bij diverse groepen personen. Uiteraard geldt daarnaast voor elke grondstof en olie een eigen doseringsadvies en kennen sommigen beperkingen in bepaalde toepassingen, zoals kaneelolie dat niet in bad mag worden gebruikt.
Lees je dus zorgvuldig in, bijvoorbeeld via mijn boeken (zie elders op de website), en/of studie bij gerenommeerde opleiders en wetenschappelijke databases (zie ook de literatuurlijst onderaan de pagina).
Aromazorg en zwangerschap
Tijdens de zwangerschap moet de ongeboren vrucht zich zo goed mogelijk ontwikkelen. Tijdens de eerste drie cruciale maanden moet elk medicament en elke stof die eventueel schade zou kunnen geven zoveel mogelijk vermeden worden. In de aromatherapie zijn de meningen over gebruik van essentiële oliën in de zwangerschap verdeeld.
Buckle (2006) zegt – en die mening deel ik – dat de meeste angsten ingegeven zijn door vage meningen en het niet doordacht kopiëren van elkaars teksten wanneer het op de beschikbare literatuur aankomt.
Guba deed onderzoek naar de veiligheid van essentiële oliën en kwam tot de conclusie dat angsten inderdaad vaak ongegrond waren. Sommige essentiële oliën zijn emmenagoog, d.w.z. dat ze kleine samentrekkingen in de baarmoederspier kunnen stimuleren, die bij voorbeeld bij een uitblijvende menstruatie toegepast kunnen worden. Sommige therapeuten maken zich bezorgd dat deze werking een zwangerschap zou kunnen beëindigen. Dat is te respecteren, maar een zwangerschap is een geheel ander proces dan een uitblijvende menstruatie. Guba zegt daarover dat het normaal gebruik van niet-toxische essentiële oliën geen negatief effect zal hebben op een stabiele zwangerschap.
Volgens Buckle zijn er geen wetenschappelijke gegevens bekend over miskramen of abnormale ontwikkeling van een foetus door normaal gebruik van aromatische stoffen of zelfs inname daarvan. In enkele case reports wordt melding gemaakt van het optreden van een miskraam die verband zou houden met inname van extreem hoge doses, tot wel 200 maal de normaal geadviseerde doses, van etherische olie van polei (Mentha pulegium) of peterselie (Petroselinum crispum).
Guba vond in zijn studie wel dat bestanddeel sabinylacetaat in Spaanse salie (Salvia lavandulifolia 10%) en de overigens verder ook zeer toxische zevenboomolie (Juniperus sabina 20%) terratogeen is. Deze oliën mogen dan ook absoluut niet gebruikt worden tijdens de zwangerschap.
(Guba R. Toxicity myths. International Society of Professional Aromatherapists, London Regents College, March 2002).
Signalen omtrent gebruik van salie-, oregano-, kruidnagel- en kaneelolie
Mijn zoektocht naar meer wetenschappelijke gegevens omtrent de toxiciteit van essentiële oliën bij zwangerschap leidde naar een in 2007 gepubliceerde studie.
De studie werd verricht naar aanleiding van berichten over de gezondheidsvoordelen van toediening van essentiële oliën via de voeding van dieren – in dit geval muizen. De onderzoekers dienden de muizendames essentiële olie van salie (Salvia officinalis), oregano (Origanum vulgare), kruidnagel (Syzygium aromamaticum) of kaneel (Cinnamomum zeylanicum) toe via het voer gedurende twee weken. Ook werd tijm (Thymus vulgaris) getest. Ze werden in doseringen van 0.1% (oregano) tot 0.25% (de overige oliën) toegediend. De muizen konden volledig eten naar behoefte. Na die periode werden de dames door heren van dezelfde soort bevrucht. Na vier dagen werden de embryo’s onderzocht. Daaruit bleek dat alle essentiële oliën behalve tijm een negatieve invloed hadden op de celdeling en ontwikkeling van het embryo, terwijl bij oregano en kruidnagel een toename van apoptose (celdood) werd gezien.
(Rehák P, Juhás S, Koppel J. Effects of selected plant essential oils on the growth and development of mouse preimplantation embryos in vivo. Physiol Res. 2007;56 (1):97-104. Epub 2006 Feb 23).
Wanneer we kijken naar salie olie en de studie van Guba, dan moeten er dus nog andere componenten zijn in de olie van salie (Salvia officinalis) die schadelijk zijn voor de ontwikkeling van blastocyt naar foetus, omdat in deze salie slechts sporen sabinylacetaat te vinden zijn, tegen 10% in Spaanse salie. Hoewel studie op muizen niet zomaar mag worden vertaald naar mensen, lijkt het me niet overdreven voorzichtig om te springen met gebruik van deze oliën. Inname van essentiële oliën is bij ons (nog) niet gangbaar, maar capsules met oregano-olie zien we wel regelmatig bij darminfecties gebruikt worden. Ook worden supplementen met kaneel aangeboden om de bloedsuiker te verlagen bij diabetes. Hoewel niet duidelijk is of en in hoeverre deze poeders nog veel etherische olie bevatten, roemen fabrikanten de grote kracht van hun producten die soms wel 1000 tot 2500 mg kaneelschors bevatten.
Vrouwen die zwanger willen worden zouden capsules met oregano en kaneel(olie) mijns inziens dan ook absoluut moeten vermijden, net als tijdens het eerste trimester van de zwangerschap. Het gebruik van beide kruiden, maar ook van kruidnagel en salie als keukenkruid in normale hoeveelheden moet als onschuldig beschouwd worden.
Onvoldoende bekend
Overigens is van sommige oliën eenvoudigweg niet voldoende bekend om de veiligheid te kunnen beoordelen en adviseren we op grond van de chemische samenstelling om al dan niet, vaak voorzichtigheidshalve, te vermijden.
Grootst mogelijke voorzichtigheid
Zelf neig ik naar de nodige voorzichtigheid wanneer het op essentiële oliën rondom de zwangerschap aankomt. Tenslotte is er niets belangrijkers dan het ongeboren kindje en diens zo goed mogelijke ontwikkeling. Daarbij komt dat voor de vaak kleine ongemakken die de eerste maanden van een verder gezonde zwangerschap met zich meebrengt ook andere essentiële oliën geschikt zijn. Kies dan een van de vele alternatieven uit dit boek. Twijfel je? Niet doen! Laat zekerheidshalve geen enkele olie innemen.
De hier niet genoemde oliën worden, mits de adviezen goed opgevolgd worden, als veilig beschouwd.
Absinth (Artemisia absinthium) – alleen verdampen
Acacia (Robinia pseudoacacia) – alleen verdampen
Afrikaantje – Tagetes (Tagetes minuta, T. glandulifera) – alleen verdampen
Ajowan (Trachyspermum ammi) – alleen verdampen
Alant, Zoete (Inula helenium, I.graveolens) – alleen verdampen
Ambrette CO2 (Abelmoschus moschatus) – verdampen of in lage doseringen
Amyris (Amyris balsamifera) – verdampen of in lage doses op de huid
Anijs (Pimpinella anisuum en Illicium verum) – alleen verdampen of laag doseren
Atlasceder (Cedrus atlantica) – alleen verdampen of in lage doses
Basilicum alle variëteiten (Ocimum basilicum) – alleen verdampen
Bay St.Thomas (Pimenta racemosa) – alleen verdampen
Berk (Betula lenta) – alleen verdampen
Bijvoet (Artemisia vulgaris) – in het geheel niet gebruiken
Boldo (Peumus boldo) – in het geheel niet gebruiken
Bonenkruid (Satureja hortensis) – alleen verdampen
Bonenkruid, Berg- (Satureja montana) – alleen verdampen
Buchu (Agathosma betulina) – alleen verdampen
Buks (Buxus sempervirens) – vermijden
Cade Fijn (Juniperus oxycedrus) – niet inwendig
Cajeput (Melaleuca cajeputi)- niet in het 1e trimester
Cassia-Kaneel (Cinnamomum cassia) – alleen verdampen
Cederhout (Atlas) (Cedrus atlantica) – alleen verdampen of laag doseren.
Ceder, Virginia (Juniperus virginiana) – alleen verdampen
Cypres (Cypressus sempervirens) – alleen verdampen of laag doseren
Davana (Artemisia pallens) – alleen verdampen
Den, Arve (Pinus cembra) – alleen verdampen
Dille (Anethum graveolens) – alleen verdampen
Dragon Franse (Artemisia dracunculus) – alleen verdampen
Foelie (Myristica fragrans) – alleen verdampen
Galbanum (Ferula galbaniflua) – alleen verdampen
Ganzevoet (Chenopodium ambrosoides var.anthelminticum) – in het geheel niet gebruiken
Geelwortel (Curcuma spec) – alleen op voorschrift deskundige (bij gebrek aan gegevens)
Goudscherm (Bupleureum fruticosum) – alleen verdampen
Heiligenbloem (Santolina chamaecyparissus) – alleen verdampen
Hysop (Hyssopus officinalis) niet gebruiken ivm ketongehalte
Iris (Iris germanica, Iris pallida) – alleen in lage dosering
Jatamansi (Nardostachys jatamansi) – met voorzichtigheid gebruiken
Jeneverbes (Juniperus communis) – alleen verdampen
Kalmoes (Acorus calamus) – in het geheel niet gebruiken
Kamfer Wit (Cinnamomum camphora) – alleen laag gedoseerd max 2%
Kaneelsoorten (Cinnamomum zeylanica) – alleen verdampen
Kardamom (Elettaria cardamomum) – tijdens 1e trimester alleen verdampen
Karwij Zaad (Carum carvi) – alleen verdampen
Kattekruid (Nepeta cataria) – verdampen of in lage dosering op de huid
Khella (Ammi visnaga) – alleen verdampen
Komijn (Cuminum cyminum) – in het 1e trimester alleen verdampen
Kruidnagel (Syzygium aromaticum) – alleen verdampen
Larix (Larix decidua) – alleen verdampen ivm geen gegevens
Laurier (Laurus nobilis) – in het 1e trimester alleen verdampen
Lavas (Levisticum officinale) – in het 1e trimester alleen verdampen
Lavendel, Spijk (Lavandula latifolia) – alleen verdampen
Lemongrass (Cymbopogon citratus) – verdampen of laag doseren
Levensboom – Thuja (Thuja occidentalis) – alleen verdampen
Mastiek (Pistacia lentiscus) – in het 1e trimester alleen verdampen
Moerasspirea (Filipendula ulmaria) – in het 1e trimester alleen verdampen
Nardus(Nardostachys jatamansi) – met voorzichtigheid gebruiken
Nootmuskaat (Myristica fragrans) – alleen verdampen
Olibanum (Wierook) (Boswellia spec) – alleen verdampen of in lage doses uitwendig gebruiken
Oregano (Origanum vulgare) – alleen verdampen
Oudh (Aquilaria malaccensis) – alleen verdampen of zeer voorzichtig ivm gebrek aan gegevens
Pepermunt (Mentha piperita) – alleen verdampen of in lage doses uitwendig gebruiken
Peterselie (Petroselinum crispum) – in het geheel niet gebruiken
Piment (Pimenta dioica, P.officinalis) – alleen verdampen
Rozemarijn (Rosmarinus officinalis) – alleen verdampen of laag doseren
Salie, echte en Spaanse (Salvia officinalis, c.q. S. lavandulifolia) – alleen verdampen
Scharlei (Salvia sclarea) – niet gebruiken
Selderij (Apium graveolens) – alleen verdampen
Spijklavendel (Lavandula latifolia) – alleen verdampen
Tagetes – Afrikaantje (Tagetes minuta, T. glandulifera)– alleen verdampen
Thuja – Levensboom (Thuja occidentalis) – alleen verdampen
Tijm, Wilde(Thymus serpyllum) – alleen verdampen
Tijm ct. thymol – rode tijm (Thymus vulgaris ct. Thymol) – alleen verdampen
Venkel (Foeniculum vulgare) – alleen verdampen, wel tijdens de bevalling
Wierook (Olibanum) (Boswellia spec) – alleen verdampen of in lage doses uitwendig gebruiken
Wintergroen (Gaultheria procumbens) – alleen verdampen.
Daaraan kunnen we toevoegen:
Alle andere als toxisch bekend staande oliën waaronder zevenboom – alleen verdampen volgens Rijpkema (Juniperus sabina) en wijnruit – helemaal niet – (Ruta graveolens).
In de literatuur worden ook nog lavendel en roos genoemd die in elk geval niet ingenomen mogen worden en waarvan de dosering beperkt dient te worden omdat ze emmenagoog zouden zijn. Toch menen vele deskundigen dat deze oliën veilig zijn bij inhalatie, verdamping en uitwendig gebruik.
Brinker (2000) adviseert ook citrus, mirre, kamille, melisse en pepermunt te vermijden, net als zwarte peper, sandelhout en vetiver. Echter geen enkele andere bron vermeldt dit en Buckle verklaart dat talloze zwangeren deze oliën zonder problemen in de aangepaste hoeveelheden gebruiken en prachtige kinderen op de wereld hebben gezet.
Lactatie
Tijdens de lactatie – borstvoeding – raad ik zekerheidshalve alle essentiële oliën af die voor baby’s en kleine kinderen niet veilig zijn of waarnaar te weinig studie is om de veiligheid te kunnen beoordelen.
Baby’s en kinderen
Naarmate kinderen jonger en/of kwetsbaarder zijn moeten we steeds voorzichtiger zijn met het toepassen van etherische olie. Toch hangt ook hier de veiligheid af van de toepassing die je gebruikt en de verhouding waarin een olie gemengd is met een andere etherische olie en de drager. Zo wordt pepermunt bijvoorbeeld aanbevolen vanaf een leeftijd van 6 jaar. In combinaties waarin het de verhouding van pepermunt laag ligt ten opzichte van de andere componenten kan het ook bij jongere kinderen, vanaf 2 á 4 jaar worden toegepast (mits geen andere contra-indicaties van toepassing zijn). Dit staat dan uiteraard expliciet vermeld.
Veilige oliën voor de allerjongsten in aangepaste dosering:
Roomse kamille (Anthemis nobilis)
Berglavendel of Lavendel Fine (Lavandula vera, L. angustifolia, L. officinalis)
Mandarijn rood (Citrus reticulata)
Veilige oliën in aangepaste dosering:
Atlasceder (Cedrus atlantica)
Benzoë (Styrax benzoin)
Bergamot (Citrus bergamia)
Berglavendel (Lavandula angustifolia Haute Provence)
Cade (Juniperus oxycedrus)
Cananga (Cananga odorata)
Cederhout (Cedrus atlanticus)
Citroen (Citrus limonum)
Cypres Blauwe (Callitrus intratropica)
Ceder, Virginia (Juniperus virginiana)
Cisteroos (Cistus ladaniferus)
Citroenmirte (Backhousia citriodora)
Citronella (Cymbopogon nardus)
Copaiba balsem (Copaifera officinalis)
Cypres hout (Cupressus sempervirens)
Den, Grove (Pinus sylvestris)
Galbanum (Ferum galbaniflua)
Gember distillaat of CO2 extract (Zingiber officinale)
Geranium (Pelargonium graveolens)
Grapefruit – Pompelmoes (Citrus paradisii)
Gulab Attar (Rosa damascena / Santalum album)
Gurjum balsem (Dipterocarpus turbinatus)
Helicryse (Helicrysum italicum) – uitgezonderd prematuurtjes met stollingsproblemen.
Ho-Blad (Cinnamomum camphora ssp.linalool of ssp.formosana)
Iris CO2 extract (Iris germanica, I.pallida)
Jasmijn absolue (Jasminum grandiflorum)
Jasmijn Sambac absolue (Jasminum sambac)
Kamille Blauw distillaat of CO2 extract (Matricaria chamomilla)
Kamille Rooms (Anthemis nobilis of Chamaemelum nobile)
Kanuka (Kunzea – of Leptospermum ericoides)
Kardamom (Elettaria cardamomum)
Keora attar (Pandanus odoratissimus / Santalum album)
Keora (Pandanus odoratissimus)
Khus Attar (Vetiveria zizanoides / Santalum album)
Koriander zaad (Coriandrum sativum)
Lariks (Larix decidua)
Lavandin (Lavandula x intermedia, L. Grosso)
Lavendel (Lavandula angustifolia)
Lavendel Berg- (Lavandula angustifolia Haute Provence)
Lavendel Fine (Lavandula angustifolia Haute Provence)
Lemongrass (Cymbopogon citratus)
Limoen (Citrus limetta)
Lindebloesem/spint (Tilia vulgaris)
Litsea (Litsea cubeba)
Mandarijn (Citrus reticulata)
Mandarijn Rood (Citrus reticulata)
Manuka (Leptospermum scoparium)
Marjolein Spaanse (Thymus mastichina)
Marjolein Zoet (Origanum majorana)
Melisse (Melissa officinalis)
Mimosa (Acacia dealbata)
Mirre (Commiphora molmol, C. Myrrha)
Mirte (Myrtus communis)
Mitti Attar (Ganges aarde / Santalum album)
Motia Attar (Jasminum sambac / Santalum album)
Neroli (Citrus aurantium var.amara)
Olibanum – wierook – (Boswellia carterii)
Oranjebloesem (Citrus aurantium var.amara)
Palmarosa (Cymbopogon martinii)
Patchouli (Pogostemon cablin)
Peen zaad (Daucus carota ssp. Sativus)
Peper, Cubeba (Piper cubeba)
Peper, Zwarte distillaat (Piper nigrum)
Petitgrain (Citrus aurantium var.amara)
Pompelmoes – Grapefruit (Citrus paradisii)
Roos Absolue (Rosa damascena of Rosa centifolia)
Roos Attar (Rosa damascena / Santalum album)
Roos Otto (Rosa damascena)
Rosalina (Melaleuca ericifolia)
Rozenhout (Aniba rosaeodora)
Sandelhout (Santalum album, S. Austrocaledonium, S. Spicatum)
Sinaasappel, Zoet (Citrus sinensis)
Spar (Picea abies)
Tea Tree (Melaleuca alternifolia)
Terpentijn (Pinus palustris/pinaster)
Tijm ct.linalool (Tijm)
Tuberoos (Polianthes tuberosa)
Vanille (CO2) extracten (Vanilla planifolia)
Verbena, Citroen (Lippia citriodora)
Vetiver (Vetiveria zezanoides)
Viooltje (Viola odorata)
Wierook –olibanum (Boswellia carterii)
Wortelzaad (Daucus carota ssp. sativus)
Ylang ylang (Cananga odorata)
Zilverspar (Abies siberica, Abies alba)
Vanaf 1 jaar te gebruiken (in aangepaste dosering):
Niaouli (Melaleuca viridiflora, M.quinquenervia ct.cineol)
Oudh (Aquilaria malaccensis)
Vanaf 2 jaar te gebruiken (in aangepaste dosering):
Anijssoorten – distillaten en CO2 extract (Illicium verum, Pimpinella anisuum)
Cajeput (Melaleuca cajeputi)
Eikenmos absolue (Evernia prunastri)
Kamfer – witte (Cinnamomum camphora)
Khella (Ammi visnaga)
Laurier (Laurus nobilis)
Peper, Zwart CO2 extract (Piper nigrum) – ivm hoog gehalte aan piperine
Salie (Salvia officinalis en S. lavandulifolia)
Vanaf 6 jaar te gebruiken (vaak in aangepaste dosering):
Amyris (Amyris balsamifera) – wegens te weinig gegevens m.b.t. jongere kinderen
Eucalyptus Wild (Eucalyptus globulus)
Kamille Marokkaans (Ormenis multicaulis)
Kruidnagel blad of nagel (Syzygium aromaticum)
Kruizemunt (Mentha spicata)
Lavas (Levisticum officinale)
Lavendel, Spijk- (Lavandula latifolia)
Mastiek (Pistacia lentiscus)
Moerasspirea (Filipendula ulmaria)
Pepermunt (Mentha piperita)
Piment (Pimenta dioica, c.q. – officinalis)
Rozemarijn, alle chemotypes (Rosmarinus officinalis)
Selderij zaad en blad (Apium graveolens)
Spijklavendel (Lavandula latifolia)
Voorzichtig bij kinderen met olie van:
Cypres naald (Cupressus sempervirens) – tot 6 jaar ivm sterk samentrekkende werking
Den, Arve (Pinus cembra) – tot 12 jaar alleen verdampen
Eucalyptus radiata/smithii – vanaf 3 maanden
Galangal (Alpinia galanga)
Hop distill. of CO2 extr. (Humulus lupulus)
Jatamansi (Nardostachys jatamansi) – zeer voorzichtig
Kattekruid (Nepeta cataria) – tot 6 jaar alleen verdampen
Mirte (Myrtus communis) – bij spastische luchtwegklachten
Nardus (Nardostachys jatamansi) – zeer voorzichtig
Ravensara (Ravensara aromatica) – bij spastische luchtwegklachten
Ravintsara (Cinnamomum camphora ct. cineol)– bij spastische luchtwegklachten
Twijfelachtig, c.q. zeer voorzichtig zijn bij baby’s en jongere kinderen ivm:
Ambrette/muskuszaad CO2 (Abelmochus moscha-tus) – mogelijk hormoonachtig (Rijpkema)
Foelie (Myristica fragrans) – sterk hart & hersenen stimulerend (Rijpkema)
Eucalyptus smithii en radiata – de meningen verschillen. Gebruik bij voorkeur vanaf 3 maanden, maar liever alleen in verdamping.
Johanneskruid CO2 extract (Hypericum perforatum) – sterk serotonerg effect van het bestanddeel hypericine (Kerkhof-Knapp Hayes)
Nootmuskaat (Myristica fragrans) – sterk hart en hersenen stimulerend (Rijpkema)
Peterselie blad of zaad (Petroselinum crispum) – i.v.m. apiol en myristicine gehaltes
Scharlei (Salvia sclarea) – i.v.m. mogelijke hormonale invloed (Velten: vanaf 7 jaar)
Tolu balsem (Myroxylon balsamum var. Balsamum)
Zevenboom (Juniperus sabina) – toxisch – vooral bij inname en beginnende zwangerschap. Is sterk af te raden bij kinderen (Knapp Hayes)
Bij kinderen niet gebruiken:
Absinth (Artemisia absinthium)
Acacia (Robinia pseudoacacia) – geen gegevens
Afrikaantje – (Tagetes minuta, c.q. – glandulifera)
Ajowan (Trachyspermum ammi) – geen gegevens
Baardmos (Usnea barbata)
Basilicum diverse chemotypes (Ocimum basilicum)
Bay St. Thomas (Pimenta racemosa)
Berk (Betula lenta)
Bijvoet (Artemisia vulgaris)
Boldo (Peumus boldo)
Bonenkruid variëteiten (Satureja spec.)
Buchu (Agathosma betulina)
Buks (Buxus sempervirens)
Cassia (Cinnamomum cassia)
Davana (Artemisia pallens)
Dragon (Artemisia dracunculus)
Duizendblad (Achillea millefolium)
Elemi (Canarium luzonicum)
Engelwortel wortel zaad (Angelica archangelica)
Ganzevoet (Chenoposium ambrosioides var. anthelminticum)
Geelwortel (Curcuma spec)
Goudscherm (Bupleurum fruticosum)
Guaiacum (Guaiacum officinale)
Heiligenbloem (Santolina chamaecyparissus)
Hysop (Hysoppus officinalis, H.decumbens)
Kalmoes (Acorus calamus)
Kaneelblad en –schors (Cinnamomum zeylanicum)
Karwij zaad (Carum carvi)
Knoflook (Allium sativum)
Komijn (Cuminum cyminum)
Oregano (Origanum vulgare)
Tagetes – zie Afrikaantje
Thuja (Thuja occidentalis)
Tijm ct. carvacrol/thymol – rode tijm (Thymus vulgaris)
Tijm, Wild (Thymus serpyllum)
Valeriaan (Valeriana officinalis)
Wijnruit (Ruta graveolens)
Wintergroen (Gaultheria procumbens)
NB: Sommige oliën zijn toxisch, van andere oliën zijn simpelweg vaak onvoldoende gegevens bekend om de veiligheid te kunnen beoordelen.
Oliën waarover de meningen verdeeld zijn:
Alant (Inula helenium of I.graveolens)
– wegens geen gegevens niet: Rijpkema
– geen bezwaar (gezien): Price & Price, Zimmermann, Kerkhof-Knapp Hayes
Anijs zaad (Pimpinella anisuum)
– niet onder de 2 jaar: Rijpkema, Kerkhof-Knapp Hayes
– vanaf 6 maanden: Worwood
– vanaf zuigeling: Velten
Atlasceder (Cedrus atlantica)
– geen bezwaar gezien bij: Rijpkema, Werner & von Braunschweig, Zimmermann, Price & Price, Kerkhof-Knapp Hayes.
– boven 2 jaar: Velten
Dille (Anethum graveolens)
– geen bezwaar (juist wel): Worwood
– niet gebruiken: Zimmermann, Rijpkema, Kerkhof-Knapp Hayes
Duizendblad (Achillea millefolium)
– niet gebruiken: Rijpkema, Price, Zimmermann, Kerkhof-Knapp Haye
– geen vermelding wel/niet: Werner & von Braunschweig
– geen bezwaar (juist wél): Worwood
– vanaf 3 jaar: Velten
Engelwortel wortel zaad (Angelica archangelica)
– niet: Rijpkema, Kerkhof-Knapp Hayes
– boven 2 jaar: Velten
– geen bezwaren gezien bij: Zimmermann, Werner & von Braunschweig, Price & Price
Eucalyptus smithii
– vanaf 3 maanden: Thijssen
– geen bezwaar gezien mits niet puur rondom de neus: Rijpkema
– niet voor baby’s: Zimmermann, Kerkhof-Knapp Hayes (vanaf ca.1 jaar)
Eucalyptus radiata
– voor baby’s geschikt: Werner & von Braunschweig
– niet voor baby’s: Zimmermann, Kerkhof-Knapp Hayes (vanaf ca.1 jaar)
Geranium (Pelargonium graveolens)
– geen bezwaar gezien bij: Rijpkema, Werner & von Braunschweig, Zimmermann, Price & Price, Kerkhof-Knapp Hayes.
– vanaf 3 jaar: Velten
Hysop (Hysoppus decumbens)
– niet gebruiken – maar dit betrof H. Officinalis: Rijpkema, Kerkhof-Knapp Hayes
– vanaf 2-3 jaar – de H. decumbens: Velten, Kerkhof-Knapp Hayes
Litsea (Litsea cubeba)
– geen bezwaar: Rijpkema, Kerkhof-Knapp Hayes
– vanaf 3 jaar: Velten
Patchouli (Pogostemon cablin)
– geen bezwaar gezien: Rijpkema, Kerkhof-Knapp Hayes
– vanaf puberleeftijd: Velten
Ravensara (Ravensara aromatica), Ravintsara (Cinnamomum camphora)
– voorzichtig bij spastische luchtwegklachten – verder geen probleem: Rijpkema, Kerkhof-Knapp Hayes
– vanaf 7 jaar: Velten
Scharlei (Salvia sclarea)
– zeer voorzichtig, vooral ivm dopaminerge werking en bij gebruik van wekaminen en antipsychotica: Kerkhof-Knapp Hayes
– geen bezwaar gezien bij: Rijpkema
– vanaf 7 jaar: Velten
Tijm ct.linalool (Thymus vulgaris)
– geen bezwaar (gezien): Rijpkema, Kerkhof-Knapp Hayes
– vanaf 2-3 jaar: Velten
Venkel Zoet (Foeniculum vulgare)
– vanaf zuigelingenleeftijd: Velten
– niet onder de 2 jaar: Kerkhof-Knapp Hayes, Rijpkema
Overigen
Bij (neiging tot) epilepsie en zekerheidshalve ook bij hersentumoren/metastasen alleen in de ruimte verdampen:
Absint-alsem – Artemisia absinthium
Bijvoet – Artemisia vulgaris
Buchu – Barosma betulina
Hysop – Hyssopus officinalis – echter H. decumbens wordt als veilig beschouwd
Kamfer, witte – Cinnamomum camphora
Polei – Mentha pulegium
Rozemarijn ct. kamfer – Rosmarinus officinalis ct. kamfer
Salie (Salvia spec)
Spijklavendel – Lavandula latifolia
Thuja – Thuja occidentalis.
Sommige bronnen spreken ook van:
Anijs, groene – Pimpinella anisum
(Anijs, ster- Illicium verum – niet genoemd)
Venkel- Foeniculum vulgare & var. Dulce
Bij hormoon gerelateerde kanker tijdens de curatieve fase zekerheidshalve vermijden:
Cypres – Cupressus sempervirens
Salie – Salvia officinalis en Salvia lavandulifolia
Scharlei – Salvia sclarea
Venkel – Foeniculum vulgare
Vetiver – Vetiveria zizanoides
Bij levertumoren/metastasen voorzichtigheidshalve vermijden:
Venkel, zoete – Foeniculum vulgare var.dulce
Bij kanker van longen en luchtwegen of dyspneu voorzichtig zijn:
Menthol en kamfer houdende olie (Pepermunt/ Kruizemunt – Mentha spec.;
Rozemarijn – Rosmarinus officinalis;
Eucalyptus soorten.
Niet tegelijk met inname van homeopathische geneesmiddelen:
Kamille (echte) – Matricaria recutita;
Pepermunt, kruizemunt – Mentha spec.
Interacties met (genees)middelen:
Geranium (Pelargonium graveolens): Wanneer toegevoegd aan gentamycine versterkt geranium de werking daarvan.
Pepermunt (Mentha piperita): Wanneer ingenomen: vermindert de werking van ciproflaxine bij inzet tegen Staphylococcus aureus, maar kent dosis afhankelijke synergistische werking met ciproflaxine tegen Klebsiella bacteriose. Bij combinatie met ampotericine B tegen candida is een antagonistisch effect gezien. Er zijn interacties interactie met chemotherapie en tramadol.
Nardus (Nardostachys jatamansi): Bij inname van droge extracten (waarin triterpenen) met haloperidol, mogelijk met andereantipsychotica, L-dopa, e.d. Vooralsnog geen bewijs dat nardusolie (geen triterpenen) ook deze werking vertoont.
Pompelmoes (Citrus paradisii): Het sap drinken en het vruchtvlees eten zijn gecontra-indiceerd wanneer antibiotica en calciumkanaalblokkers worden gebruikt. Price (2007) adviseert voorzichtigheidshalve de olie dan eveneens te vermijden.
Rozemarijn (Rosmarinus officinalis): Wanneer ingenomen: vermindert de werking van ciproflaxine bij inzet tegen Staphylococcus aureus, maar kent dosis afhankelijke synergistische werking met ciproflaxine tegen Klebsiella bacteriose.
Rozenhout (Aniba rosaeodora): Wanneer toegevoegd aan gentamycine versterkt rozenhout de werking daarvan (dit zou ook voor ho-blad/hout – Cinnamomum camphora ct.linalool – kunnen gelden i.v.m. gelijkaardige inhoudsstoffen).
Scharlei (Salvia sclarea): Met alcohol, met haloperidol en buspiron, mogelijk ook met L-dopa, methylfenidaat, wellicht ook met lithium en middelen als XTC, LSD, etc.
Tea tree (Melaleuca alternifolia): Wanneer toegevoegd aan nystatine vermindert tea tree de werking daarvan.
Bij gebruik van dexamethason vermijden:
Dennenolie, m.n. Pinus soorten – vooral grotere massages incl. het ruggebied en in zit- en volbaden.
5-Fluorouracil
Neroli (Citrus aurantium ssp.amara flores): Bestanddeel nerolidol verhoogt – wanneer tevoren op de huid opgebracht – de opname van 5-fluorouracil ter plaatse.
Voorzichtig bij spastische ademhalingsproblemen zoals astma:
Eucalyptus soorten (Eucalyptus spec.);
Dennensoorten (Pinus sylvestris, etc);
Mirte (Myrtus communis);
Bij sommige patiënten ook menthol houdende olie als pepermunt (Mentha spec.).
Bij prostaathyperplasie vermijden:
Olie van grove den (Pinus sylvestris) – en wellicht ook terpentijn? (Pinus pinaster en Pinus palustris)
Niet gebruiken bij hoge bloeddruk (vooral in lichaamsbehandelingen):
Den, grove – Pinus sylvestris (vooral bij rug- of volledige lichaamsmassages waarin de rug begrepen is. Verder in vol- of zitbaden);
Rozemarijn – Rosmarinus officinalis
Salie soorten – Salvia spec;
Scharlei – Salvia sclarea;
Terpentijn – Pinus palustris en P.pinaster (zie Den, grove);
Tijm (vooral de fenolische chemotypes als Thymus vulgaris ct. carvacrol en ct. thymol).
Hartfalen (lichaamsmassage en baden):
Den, grove (Pinus sylvestris);
Terpentijn (Pinis palustris en P.pinaster).
Lage bloeddruk – niet bij grote lichaamsoppervlakken, zeer intensieve inhalatie of volbaden gebruiken:
Lavendel – Lavandula angustifolia
Marjolein, zoete – Origanum majorana
Neroli – Citrus aurantium var. Amara
Sandelhout – Santalum spec
Ylang ylang – Cananga odorata
Zekerheidshalve niet bij schizofrenie, bipolaire stoornis of psychose:
Scharlei – Salvia sclarea (bij manische stemming of psychose);
Nardus – Nardostachys jatamansi (bij depressieve stemming of i.c.m. antipsychotica).
Zekerheidshalve niet bij L-dopa voor Parkinson(isme):
Scharlei – Salvia sclarea;
Nardus – Nardostachys jatamansi.
(c) Madeleine Kerkhof-Knapp Hayes
Geraadpleegde literatuur
Engels
Bensoullah J, Buck P, Aromadermatoloy – Aromatherapy in the treatment and care of common skin conditions, 2006
Buckle J, Clinical aromatherapy – Essential oils in practise, 2003/2006
Butje A – Essential Living, Aromatherapy recipes for Health & Home, 2012
Fontaine K, Complementary & alternative therapies for nursing practise, 2011
Lawless J, The Encyclopaedia of essential oils, 1992/ (NL)2005
Lis-Balchin M, Aromatherapy science – A guide for health professionals, 2006
Price S, Price L, Aromatherapy for health professionals, 1995/2007
Percival A, Aromatherapy – A nurses guide, 1995/2004
Purchon N, Cantele L – The complete aromatherapy & essential oils, Handbook for every day wellness, 2014
Stewart D, The chemistry of essential oils made simple, 1937/2010
Tisserand R, Balacs T, Essential oil safety, 1995/2014
Tisserand R, The art of aromatherapy, 1977
Tavares M, Integrating clinical aromatherapy in specialist palliative care – The use of essential oils for symptom management, 2011
Vickers A, Massage and aromatherapy – A guide for health professionals, 1993
Webb M, Bush Sense, Australian essential Oils & aromatic compounds, 2000
Williams D, The chemistry of essential oils – An introduction for Aromatherapists, beauticians, retailers and students, 1996/2006
Worwood V.A, The complete book of essential oils & aromatherapy, 1991
En alle beschikbare studies van de wetenschappelijke databases.
Duits
Kraus M. Ätherische Öle für Körper, Geist und Seele, 1990
Velten H, Walter B, Groβe Düfte für kleine Nasen, 2003
Werner M, von Braunschweig R, Praxis Aromatherapie – Grundlagen, Steckbriefe, Indikationen, 2006/2009
Zimmermann E, Aromatherapie – Die Heilkraft ätherischen Pflanzenöle
Zimmermann E, Aromatherapie für Pflege- und Heilberufe – Kursbuch für Ausbildung und Praxis, 1998/2008
Frans
Malhebiau P, La nouvelle aromathérapie
Penoel Dr.D, Medecine aromatique, médicine planétaire – Vers la fin d’une survie artificielle, 1991
Valnet Dr.J, Aromatherapie – Traitement des maladies par les essences de plantes, 1969/1980
Nederlands
Bezuijen T, Uitwendige therapie in de oncologische zorg – Heilzame toepassingen uit de antroposofische verpleegkundige zorg, 2011
Kerkhof M, Complementaire Zorg in de Palliatieve Zorgverlening, 2013/2016
Kerkhof M, Klinische AromaZorg, Aromatherapie voor Zorg & Praktijk, 2020
Koot-Fokkink A, Aroma-activiteiten met ouderen, 2004
Rijkpkema Drs.H, Echte lavendel – De meest veelzijdige essentiële olie, 2004
Rijkpkema Drs.H, Eucalyptus, pepermunt & den – Oliën voor de luchtwegen, 2006
Rijpkema Drs.H, Aromecum – Aromatherapie van Absint tot Zonnebloem, 2004/2009
Rijpkema Drs.H, Siebers F, Tea tree olie – Eerste hulp in een flesje
Vanhove M, Devlieghere G, Etherische oliën – Handboek voor aromatherapie, 1993/2004
Wagenaar E, Aromatherapie – Over essentiële oliën, toepassing en gebruik, 2011