Aanraking & Massage in de zorg

Aanraking is voor ons mensen van levensbelang. Velen van u knuffelen partner, kinderen en andere vertrouwde naasten – los van sensuele intimiteit met de partner. Sommigen van u zullen regelmatig een massage door een masseur ondergaan. Dat vinden we heel gewoon en we genieten daar vaak enorm van.

Zodra we echter “patiënt” worden zien we dat aanraken een geheel andere dimensie krijgt. Vooral bij opname in ziekenhuis of verpleeghuis “institutionaliseren” we al gauw en lijkt er voor andere dan zorgtechnische aanraking geen plaats meer. We vergeten als patiënten dat we behalve ziek, ook een mens zijn met onze noden en behoeften.

In de zorg zijn we vooral gericht op functionaliteit, als het op aanraking aankomt. Zorgverleners wassen, wrijven, verbinden en verzorgen. Toch zien we dat de meerwaarde van het geven van massage steeds vaker erkend wordt. Massage kan de ontvanger laten voelen dat zijn of haar lichaam ook nog steeds een bron van aangename ervaringen kan zijn. Daarnaast kan massage helpen ontspannen en tot rust komen. Zo heeft het een positief effect op het algehele gevoel van welbevinden.

Het woord “massage” wordt nog vaak met intieme aanraking in verband gebracht, waardoor de drempel soms hoger is dan nodig. In onze opleidingen gaan we dieper in op de achtergronden van massage en natuurlijk is er vooral veel aandacht voor het oefenen in de praktijk.

Fysieke Factoren

Fysiologisch bekeken is aanraken een prikkel van de vele ontvangstreceptoren in de huid. Deze zetten vervolgens reacties in gang in de rest van het lichaam. Deze reacties ontstaan als gevolg van het stimuleren van de werking van zenuwen en klieren en kunnen zich uiten in lichamelijke en emotionele veranderingen. Het feit dat mensen een verschillende reactie hebben op een aanraking komt doordat ieder lichaam een eigen verwerkingsmechanisme heeft.

Mechanische en reflectorische factoren

De huid is niet alleen onze beschermlaag, maar ook een uiterst gevoelig orgaan. De tastreceptoren in de huid vangen de signalen van de handen op en leiden ze verder naar het ruggemerg. Daar worden reacties in gang gezet zoals het verwijden van de bloedvaten, zodat in het gebied ondermeer een verbeterde doorbloeding ontstaat.

Massage- en fysiotherapeuten zijn van mening dat spanning of gespannenheid de doorstroming van energie en de doorbloeding blokkeert. Massage helpt deze spanningen te verminderen en geeft het lichaam de kans zich met de eigen energie zoveel mogelijk te genezen. Al onze weefsels zijn onderling verbonden via het zenuwstelsel. Een verstoring in bepaalde gebieden kan via het zenuwstelsel tot negatieve effecten leiden op andere weefsels. De in de weefsels aanwezige ontvangstreceptoren geven de ‘boodschappen’ van de prikkelingen door aan het ruggenmerg of aan hersenen waar ze bij gezonde mensen bliksemsnel omgevormd worden tot een specifieke reactie. Deze reactie wordt vervolgens teruggeseind naar de plaats van de massage (bijvoorbeeld de spieren) of naar één van de organen (zoals de spijsvertering). Zo kan via die omweg de spierspanning zowel verhoogd als verlaagd worden door massage.

Biochemische factoren

Door massage komen ook stoffen als histamine vrij, die de vaten verwijden en daarvan de doorlaatbaarheid verhogen. Histamine is een stofje dat betrokken is bij verscheidene fysiologische processen. De stof speelt een rol in het maagdarmkanaal, fungeert als neurotransmitter (het doorgeven van signalen) in het centrale zenuwstelsel en heeft een functie in het afweersysteem. Ook komt een effectieve uitwisseling van bloed tot stand in de spieren en andere weefsels. Voedingsstoffen en zuurstof worden hierdoor beter aangevoerd en afvalstoffen beter afgevoerd.

Door de invloed van massage op het autonome zenuwstelsel komen verder endorfines en serotonine vrij, die een gevoel van welzijn en euforie geven. Het gehalte aan stresshormonen zoals cortisol daalt. Minder stresshormonen geven een positief effect op ons immuunsysteem. Daarnaast is massage goed om lekker te kunnen slapen. Onder invloed van aanraking en massage wordt daarnaast door het lichaam oxytocine aangemaakt. Oxytocine (en bij mannen vasopressine) wordt door iedereen aangemaakt bij positief onderling contact, zoals bij aankijken, aanraken, knuffelen en vrijen. Het wordt ook wel het “knuffelhormoon” genoemd.

Emotionele en psychosociale factoren

Aanraken en aangeraakt worden zijn basisbehoeften. Bij verdriet, angsten, spanning en eenzaamheid kan een eenvoudige aanraking soms van grotere betekenis zijn als een gesproken woord. We mogen dan ook de waarde van aanraking en massage op ons emotionele en zelfs spirituele welzijn niet onderschatten. Na een kortere of langere aanraking of massage geven de ontvangers vaak aan zich minder angstig, eenzaam, boos, gefrustreerd of nerveus te voelen. Ook kan het aanleren en uitvoeren van massage door een mantelzorger een extra dimensie geven aan de relatie tussen zorgvrager en mantelzorger. Naasten voelen zich vaak machteloos wanneer hun geliefde ziek is. Door middel van eenvoudig aan te leren technieken kunnen zij letterlijk en figuurlijk de band versterken.

 

Training

Hoewel opleiding niet persé een voorwaarde is voor een goede en aandachtsvolle aanraking of massage, is het goed om je middels scholing technieken en vaardigheden eigen te maken. Niet alleen kunnen zorgvragers dan een gelijkwaardige massage ontvangen van een collega wanneer jij op vakantie bent of ziek. Ook kunnen we dan gemakkelijker onderzoek doen naar de waarde van massage in diverse sectoren van de zorg. Daarom kan het ook goed zijn wanneer we als zorgverleners min of meer gelijke technieken hanteren. Bij het aanleren en oefenen van technieken vaardigheden kan Kicozo jou en je organisatie ondersteunen, niet alleen met training, maar ook met onze helpdesk daarna.